İmam Gazali’den adab nasihatleri…
İslam’ın istediği adab ölçüleri.............
'Bizi en eksiksiz biçimde yaratan, güzelce terbiye eden, peygamberimiz Muhammed sallallahu aleyhi vesellemi göndererek bizi şereflendiren Allah'a hamd olsun.
Ahlakın en yücesi, yapılacak işlerin en güzel ve değerlisi dini yaşarken adaba riayet etmek, Âlemlerin Rabbinin emirlerine uymak ve peygamberlerin ahlakına uygun hareket etmektir. Allah Teâlâ Kur'an-ı Kerim'de buyurmuş, efendimiz de sünneti ile bize edebi öğretmiştir. Sahabe, tabiin ve sonraki ahlak önderleri de bize ahlak ve adaba dair birçok şey bırakmıştır. Kur'an, sünnet ve ahlak önderleri vasıtasıyla bize gelen bu bilgiler çok değerli ve sayıca pek çoktur.'
Müminin Allah'a karşı adabı
* Başı önüne eğik olmak
* Düşüncesini yoğunlaştırmak
* Susmak, çok konuşmamak
* Emirlerini yerine getirmeye gayret etmek
* Yasaklardan kaçınmak
* Güzel ahlaklı olmak
* Sürekli zikir halinde bulunmak
* Kalbi kötülüklerden arındırmak
* Rabbini yüceltmek
* Devamlı ihlâslı davranmak
* Her zaman Hak'tan yana tavır koymak
* İnsanlara bel bağlamamak
* Gösterişten uzak durmak
* Doğru sözlü olmak
* Haramların vuku bulmasına öfkelenmek
* Daima heybetli durmak
* Hayâ sahibi olmak
* Her dem korku ile ümit arasında bulunmak
* Allah, anılınca kalbi ürpermek
* Öğüt işittiğinde bunu dinlemek
Âlimin adabı
* İlmiyle amel etmek
* Ağırbaşlı olmak
* Büyüklenmemek
* Öğrencisine yumuşak davranmak
* Bilmiyorum demekten çekinmemek
* İtirazları dikkate almak
Talebenin hocasına karşı adabı
* Yanında iken az konuşmak
* Kalktığında onunla birlikte kalkmak
* Hocasıyla konuşurken gülmez, gülümsemez
* Görüşüne aykırı bir görüşe işaret etmez
* Evine giderken yolda soru sormaz
Küçüklere öğretmenlik yapanların adabı
* Önce kendini düzeltir. Çünkü küçüklerin gözü ve kulağı onun üzerindedir. Onun güzel gördüğü şeyler çocuklar için de güzeldir. Çirkin gördükleri ise çirkindir.
* Gereksiz yere konuşmaz
* Terbiyenin önemli kısmını, ciddiyeti ve saygınlığı ile verir
* Öğrencisini dövmez, gereğinden fazla cezalandırmaz
* Onlarla gereksiz sohbet etmez. Çünkü bu durumda öğrenciler, saygısız davranma cesaretini bulabilirler.
* Öğrencilerinin kendi yanında birbiri ile konuşmalarına müsaade etmez
* Onların yanında kimseyle şakalaşmaz
* Verdikleri hediyeleri almaz
* Yalan söylemenin ve söz taşımanın kötülüğünü anlatır
* Onlara tahareti öğretir
Topluluğa karşı konuşma adabı
* Büyüklenmemek
* Mevla'ya karşı hayâlı olmak
* İhtiyacını Yaratıcıdan istemek
* Dinleyenlere iyi gözle bakmak
* Dindarlık konusunda dinleyenlere hüsn-ü zan beslemek
* Kendisi de söylediklerini yapma kararlılığında olmak. Çünkü insanlar onun sözünden, söylediklerini kendisi de yaptığında faydalanırlar.
Uyku adabı
* Uyumadan önce abdest almak
* Sağ yanı üzerine uyumak
* Uyku gelinceye kadar Allah'ı zikretmek
* Uyandığında dua ve Allah'ı zikretmek
Sadaka verme adabı
* Fakir yardım istemeden onu arayıp bularak sadaka vermek
* Sadaka verirken bunu gizlemek
* Sadaka verilen kişiye yumuşak davranmak
* Cimrilikten kaçınmak
* İsteyene istediğini vermek ya da kırmadan geri çevirmek
Zenginlik adabı
* Her zaman mütevazı davranır
* Büyüklenmez ve haline şükreder
* Zenginliğini hayra harcar
* Fakirlere güler yüz gösterir
* İnsanlarla güzel geçinir
Hediye verme adabı
* Hediye verilen kişiyi değerli bir insan olarak görmek
* Hediye kabul edilince sevincini belli etmek
* Verdiği hediye az da olsa çok da olsa, az olduğunu vurgulamak
Hediye alma adabı
* Hediye az da olsa sevinci belli etmek
* Hediye veren yokken ona dua etmek
* Hediye verene güler yüz göstermek
* İmkân dâhilinde ise hediyeye karşılık vermek
* Hediye verenin huzurunda eğilmemek
* Hediye veren kişiden başka şeyler beklememek
İyilik yapma adabı
* İyiliği istenmeden yapmak
* Vaat ettiği yardımı bir an önce yerine getirmek
* Verince bol bol vermek
* Yapılan iyiliği gizlemek
* İyiliği başa kakmamak
[Not: Bu dosya, İmam Gazali'nin 'Bidayetu'ul-Hidaye ve el-Edebu fi'd-din' adlı eserlerinin, Osman Güman tarafından Türkçeye çevrilen ve İlke Yayınları tarafından basılan, 'Adap Kitabı' adlı çalışmasından derlenerek oluşturulmuştur. İmam Gazali, Adap Kitabı, İlke Yayıncılık]
KAYNAK : http://www.milligazete.com.tr/haber/islamin-istedigi-adab-olculeri-176832.htm (17.09.2010)
